Vlada Crne Gore usvojila je dva seta mjera u cilju suzbijanja negativnih efekata epidemije korona virusa na privredu, kao i na najranjivije kategorije stanovništva. Prvi paket je obuhvatio set hitnih mjera koje su najvećim dijelom usmjerene na ograničavanje budžetske potrošnje u cilju uštede i preusmjeravanja javnih resursa na borbu protiv korona virusa, sa dodatnim mjerama usmjerenim na podršku privatnom sektoru. Drugi paket sadrži konkretne mjere direktne finansijske pomoći i fiskalnih olakšica za privatni sektor i zaposlene. Uz to, Savjet Centralne banke Crne Gore (“Centralna banka“) je prethodno usvojio odluku o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja novog korona virusa na finansijski sistem.
Moratorijum na otplatu kredita i finansijskih lizinga
Centralna banka je odobrila opcioni moratorijum od 90 dana na otplatu kredita i finansijskih lizinga. Moratorijum se primjenjuje na banke, kao i na pružaoce finansijskog lizinga i mikrokreditne institucije, uključujući Investiciono-razvojni fond (IRF). Moratorijum je dostupan kako fizičkim, tako i pravnim licima, i odnosi se na sva plaćanja po osnovu kredita – glavnicu, kamatu, zateznu kamatu, kao i naknade za obradu kredita. Centralna banka je objavila da se već u prvih 20 dana primjene moratorijuma (zaključno sa 10. aprilom 2020. godine) ukupno 64434 korisnika prijavilo za moratorijum, što predstavlja 52% svih fizičkih lica korisnika kredita i gotovo 74% privrede. Ukupan iznos kredita za koje je predat zahtjev za moratorijum iznosi 1,23 milijarde eura, odnosno 44% svih kredita u sistemu.
Korisnici kredita obavještavaju banke o prihvatanju moratorijuma putem elektronske pošte ili u pisanoj formi, dok su banke u obavezi da primijene moratorijum u roku od pet dana od tog obavještenja. Korisnik kredita takođe mora obavijestiti svog poslodavca o moratorijumu, i poslodavci moraju obustaviti sva plaćanja koja se odnose na otplatu kredita u roku od pet dana od prijema obavještenja. Za moratorijum se može prijaviti u bilo kom trenutku tokom, sve do donošenja odluke Centralne banke o prestanku važenja navedene odluke.
Tokom trajanja moratorijuma, banke ne smiju obračunavati zateznu kamatu na dospjele rate kredita, pokretati izvršni postupak, preduzimati bilo koju drugu mjeru za naplatu potraživanja, niti reklasifikovati kredit u nižu klasu. Banke će, međutim, obračunavati kamatu tokom trajanja moratorijuma i istu kapitalizovati po njegovom prestanku. Period otplate kredita će se produžiti za period trajanja moratorijuma i banke će korisnicima dostaviti nove planove otplate, bez potpisivanja aneksa ugovora o kreditu.
Moratorijum na plaćanje poreza i carina
Vlada je odobrila moratorijum u trajanju od 90 dana, na zahtjev korisnika, na plaćanja poreza na dohodak, doprinosa na zarade, kao i reprogramiranih poreskih obaveza. Moratorijum je dostupan privrednim društvima u privatnom sektoru, društvima u većinskom državnom vlasništvu koja posluju na tržišnim principima, kao i preduzetnicima, koji nisu u stanju da izmire svoje poreske obaveze kao posljedica negativnih efekata epidemije korona virusa na njihovo poslovanje. Poreski obveznici koji posjeduju digitalni sertifikat mogu se prijaviti za moratorijum posredstvom platforme ePortala Poreske uprave, dok se ostali obveznici mogu prijaviti putem mejla ili pošte, i nije potrebno da pokažu postojanje negativnih efekata epidemije na poslovanje kako bi ostvarili pravo na moratorijum.
Vlada je, takođe, odobrila beskamatni moratorijum u trajanju od 60 dana na izmirenje carinskog duga i plaćanje PDV-a na uvoz roba, koji dospijevaju u aprilu i maju, za one obveznike koji su bili primorani da obustave poslovne aktivnosti zbog epidemije korona virusa, uz obezbjeđenje bankarske garancije u iznosu dugovanja. Osim toga, Poreska uprava će vršiti povraćaj PDV-a u roku od 45 dana, umjesto zakonom propisanih 60 dana.
Moratorijum na plaćanje zakupnine državi kao zakupodavcu
Državne institucije koje izdaju u zakup državnu imovinu odobravaju moratorijum u trajanju od 90 dana na plaćanje zakupnine svim zakupcima, počevši od 1. aprila 2020. godine.
Avansno plaćanje izvođačima radova na kapitalnim projektima
Vlada je zadužila Upravu javnih radova i Upravu za saobraćaj da omoguće avansno plaćanje izvođačima radova i izvršiocima usluga angažovanim na započetim kapitalnim projektima, na njihov zahtjev, uz obezbjeđivanje bankarske garancije. Cilj ove mjere je da obezbijedi likvidnost izvođača radova i pružaoca usluga, kao i da omogući kontinuitet izvođenja radova na kapitalnim projektima.
Subvencije za radna mjesta u privatnom sektoru
Vlada je usvojila paket subvencija sa ciljem očuvanja postojećih radnih mjesta i kreiranja novih, u kompanijama privatnog sektora koje su pogođene Vladinim mjerama za borbu protiv epidemije.
Subvencije su dostupne preduzetnicima, mikro, malim i srednjim preduzećima, koja nemaju poreskih dugovanja za 2019. godinu, kao i onima koja redovno izmiruju reprogramirane poreske obaveze, i koja nisu prekršila naredbe Ministarstva zdravlja donijete u cilju suzbijanja epidemije korona virusa. Subvencije su dostupne i subjektima osnovanim u 2020. godini, zaključno sa 15. martom 2020. godine. Dostupno je šest kategorija subvencija:
- Privredni subjekti čiji je rad zabranjen kao rezultat Vladinih mjera mogu dobiti subvenciju u iznosu od 100% bruto minimalne zarade u aprilu i maju 2020. godine za sve zaposlene koji su bili evidentirani u februaru 2020. godine.
- Privredni subjekti u sektoru turizma čiji rad nije zabranjen, ali im je obim aktivnosti značajno smanjen kao rezultat Vladinih mjera, imaju pravo na subvenciju u iznosu od 100% bruto minimalne zarade u aprilu i maju 2020. godine za sve zaposlene koji su bili evidentirani u februaru 2020. godine. Vlada je objavila spisak djelatnosti koje se kvalifikuju za ovu subvenciju.
- Privredni subjekti koji posluju u ugroženim djelatnostima imaju pravo na subvenciju u iznosu od 50% bruto minimalne zarade za jedan mjesec za sve zaposlene koji su bili evidentirani u februaru 2020. godine. Za ovu vrstu subvencije se kvalifikuju privredni subjekti u sektorima čiji rad nije zabranjen, ali im je obim aktivnosti značajno smanjen kao rezultat Vladinih mjera (osim turizma), u skladu sa listom djelatonosti koje je Vlada objavila.
- Privredni subjekti koji nisu smanjivali broj zaposlenih u odnosu na februar 2020. godine, i koji evidentiraju nove zaposlene u periodu od šest mjeseci počev od 1. aprila 2020. godine, imaju pravo na subvenciju u iznosu od 70% bruto minimalne zarade za svakog novozaposlenog u periodu od šest mjeseci. Novi zaposleni moraju biti evidentirani kao nezaposlena lica na Zavodu za zapošljavanje Crne Gore u prethodnom mjesecu u odnosu na mjesec za koji se podnosi zahtjev. Subvencije će se isplaćivati za period od šest mjeseci, pod uslovom da se privredni subjekat obaveže da će te zaposlene zadržati u periodu od najmanje 12 mjeseci. Ova mjera se ne odnosi na privredna društva u sektorima finansija, osiguranja, snabdijevanja električnom energijom i gasom, telekomunikacija, snabdijevanja vodom, upravljanja otpadnim vodama, kontrolisanja procesa uklanjanja otpada, državne institucije, lokalnu samoupravu i privredna društva u većinskom vlasništvu države ili lokalne samouprave. Poslodavci koji prekinu radni odnos sa jednim ili više novozaposlenih za koje su dobili subvenciju zarade, i kao rezultat toga imaju manji broj zaposlenih u odnosu na prethodni mjesec, imaće obavezu da vrate subvencije za smanjeni broj zaposlenih za taj mjesec.
- Privredni subjekti čiji zaposleni koriste pravo na plaćeno odsustvo po osnovu čuvanja djeteta mlađeg od 11 godina zbog zatvaranja vrtića i škola imaju pravo na 70% bruto minimalne zarade za takve zaposlene koji su bili evidentirani u februaru 2020. godine. Njihove zarade će se subvencionisati tokom čitavog trajanja odsustva. Mjera se ne odnosi na državne institucije, lokalne samouprave, kao ni privredna društva u većinskom vlasništvu države ili lokalne samouprave.
- Privredni subjekti čiji su zaposleni bili u karantinu ili samoizolaciji imaju pravo na 70% bruto minimalne zarade za takve zaposlene koji su bili evidentirani u februaru 2020. godine. Ova mjera se ne odnosi na državne institucije i institucije lokalne samouprave. Subvencija je dostupna za jedan mjesec po zaposlenom, april ili maj, zavisno od toga kada je zaposleni pretežno bio u karantinu ili samoizolaciji.
Privredni subjekti će moći da se prijave za subvencije do 15. u mjesecu za prethodni mjesec posredstvom novog elektronskog servisa implementiranog na Portalu Poreske uprave Crne Gore (ePrijava), koji subjekti već redovno koriste za podnošenje poreskih prijava. Ova platforma će sadržati front-end aplikaciju posredstvom koje će podnosilac zahtjeva biti autentifikovan, moći će da vidi spisak svojih zaposlenih koji su bili evidentirani u februaru 2020. godine, kao i da priloži neophodnu dokumentaciju za određene mjere. Podnosioci zahtjeva će moći odmah da vide da li ispunjavaju uslove u okviru određene mjere, kao i da li su njihove prijave nepotpune ili odbijene, uz instrukcije za podnošenje dodatne dokumentacije i podnošenje dopunjenog zahtjeva. U back-end aplikaciji će se vršiti automatska obrada zahtjeva, uz verifikaciju od strane tima za implementaciju mjera samo one dokumentacije za koju nije moguće izvršiti automatsku obradu.
Direktna podrška privredi posredstvom IRF-a
IRF je dizajnirao novu kreditnu liniju u cilju unaprjeđenja likvidnosti preduzetnika, mikro, malih, srednjih i velikih preduzeća do maksimalnog iznosa od 3 miliona eura po korisniku. IRF će kredite odobravati po pojednostavljenoj proceduri, bez naknade, po kamati od 1.5%. Prioritet će imati krediti za nabavku ljekova, medicinske opreme i vozila. Sljedeći prioritet će biti privredni subjekti koji posluju u sektorima proizvodnje, obrade i nabavke hrane i proizvoda za higijenu, a za njima i preduzetnici i mikro i mala preduzeća, kao što su ugostiteljski objekti, zanatske radnje, taksi kompanije, mali prevoznici i male tekstilne radnje, frizeri, privatni vrtići, male prodavnice, kao i drugi preduzetnici čiji je rad zabranjen kao rezultat Vladinih mjera. Oni će dobiti kredite za likvidnost za isplatu zarada svojim zaposlenima za tri mjeseca, na osnovu posljednje isplaćene zarade, a sredstva će biti uplaćena direktno na račun zaposlenih.
Vlada je u okviru drugog paketa mjera najavila da će IRF razviti dodatne instrumente finansijske podrške privredi, i očekuje se da IRF objavi detalje o tim instrumentima u narednim nedjeljama.
Oslobađanja od plaćanja dijela računa struju od strane Elektroprivrede Crne Gore
Državna kompanija za proizvodnju električne energije, Elektroprivreda Crne Gore, oslobodiće sve preduzetnike i kompanije u sektoru turizma i sektorima kojima je zabranjen rad zbog epidemije korona virusa od plaćanja fiksnog dijela računa za struju u periodu od tri mjeseca, od 1. aprila do 30. juna 2020. godine.
Osim toga, u okviru mjera usmjerenih direktno na građane, Elektroprivreda Crne Gore će udvostručiti subvencije na računima za električnu energiju za postojeće korisnike subvencija koji su korisnici materijalnog obezbjeđenja.
Finansijska podrška za medijski sektor
Vlada je odlučila da finansijski podrži medije zbog njihove ključne uloge tokom epidemije korona virusa. U tom cilju, Ministarstvo kulture najavilo je javni konkurs za raspodjelu sredstava u iznosu od 150.000 eura za kreiranje i proizvodnju sadržaja u dnevnim štampanim medijima.
Agencija za elektronske medije je prihvatila preporuku Vlade da oslobodi elektronske medije od plaćanja obavezne naknade koju plaćaju Agenciji, za period od sljedeća tri mjeseca. Takođe, na preporuku Vlade, Radio-difuzni centar Crne Gore odobrio je moratorijum u trajanju od 90 dana na plaćanje obaveza prema tom tijelu od strane lokalnih radio i televizijskih emitera.
Paket podrške za poljoprivredu i ribarstvo
Vlada je kreirala poseban sveobuhvatan set mjera podrške poljoprivredi i ribarstvu, koji, između ostalog, uključuje otkup, smještaj i pomoć u plasmanu viška proizvoda, kao i subvencionisane kredite u iznosu do 20.000 eura, subvencije za doprinose na zarade poljoprivrednika, i druge mjere podrške domaćoj poljoprivredi i ribarstvu.
Finansijska pomoć građanima
Uz mjere podrške privredi, Vlada će pružiti direktnu finansijsku pomoć određenim osjetljivim kategorijama građana. Penzioneri sa najnižim primanjima i korisnici materijalnog obezbjeđenja primiće jednokratnu finansijsku pomoć u iznosu od 50 eura po korisniku. Vlada je za tu svrhu opredijelila milion eura.
Nezaposlena lica će primiti jednokratnu finansijsku pomoć u iznosu od 50 eura, dok će korisnici staračkih naknada u sektoru poljoprivrede primiti jednokratnu novčanu pomoć u iznosu od 64 eura po korisniku.
