Kao mjera protiv daljeg širenja koronavirusa, vlasti u Crnoj Gori su na web stranici vlade objavile spiskove pojedinaca koji su u obaveznoj samoizolaciji nakon povratka kući iz inostranstva. Liste, podeljene prema opštinama, sadrže ime, prezime, datum od kada se lice nalazi u samoizolaciji, i kućnu adresu.
Vlasti se vjerovatno mogu osloniti na postojanje konkretnog zakonskog osnova za ovaj vid obrade podataka o ličnosti. Međutim, upitna je proporcionalnost usvojene mjere. U nastojanju da opravda mjeru, premijer Crne Gore je 22. marta 2020. godine izjavio da “nije vrijeme za pravna nijansiranja, nego za spašavanje ljudskih života”.
Nacionalno koordinacijsko tijelo (“NKT“), tijelo koje je osnovala vlada radi koordinacije aktivnosti protiv zaraznih bolesti, usvojilo je 21. marta 2020. godine odluku o objavljivanju lista. Ranije istog dana, NKT je tražilo i dobilo pozitivno mišljenje crnogorske Agencije za zaštitu ličnih podataka.
Iz odluke NKT-a i mišljenja Agencije za zaštitu podataka proizilazi da je svrha objavljivanja imena i adresa to da se obeshrabre lica u samoizolaciji od napuštanja svojih domova. Kako je iznijela Agencija za zaštitu podataka, “javnim objavljivanjem ličnog imena i mjesta boravka lica koja se nalaze u samoizolaciji … značajno [bi se] doprinijelo unapređenju poštovanja mjera samoizolacije”. Ovo bi trebalo dovesti do smanjenja interakcija između zaraženih i onih koji nisu zaraženi, i širenje virusa bi se, treba se nadati, zaustavilo.
Kvalifikacija vrste podataka i pravni osnov za obradu
Da bi odluka NKT bila zakonita, trebalo bi da postoji pravni osnov za objavljivanje imena i adresa lica kao vid obrade podataka. Čini se da crnogorski Zakon o zaštiti podataka (“Zakon“) nudi takav osnov, jer omogućava obradu bez pristanka lica o čijim podacima se radi, „kada je obrada neophodna radi obavljanja poslova od javnog interesa ili u vršenju javnih ovlašćenja koja su u djelokrugu rada, odnosno nadležnosti rukovaoca zbirke ličnih podataka“ (čl. 10(2), tačka 4.). Ova odredba odgovara članu 6(1)(e) GDPR-a.
Ako bi ime i adresa lica u samoizolaciji predstavljali zdravstvene podatke, Ministarstvo zdravlja (ili Vlada CG) kao rukovalac podataka takođe bi trebalo da ima i dodatni pravni osnov za obradu posebne kategorije podataka o ličnosti. Međutim, podaci koje je objavilo NKT vjerovatno nisu zdravstveni podaci i stoga je oslanjanje na opšti pravni osnov iz čl. 10 (2) dovoljno da osigura da postoji neophodni osnov.
Potencijani argument da su sporni podaci zdravstveni podaci zasnovao bi se na rezonu da dio javnosti smatra lica u samoizolaciji licima za koja je naročito vjerovatno da su zaražene koronavirusom. Međutim, ta percepcija nije dovoljna za pretvaranje podatka o samoizolaciji u “zdravstveni podatak”. Kako su nadzorna tijela za zaštitu podataka u Švedskoj i Norveškoj izričito navela u vezi s koronavirusom, informacije o tome da li je neko lice stavljeno u karantin i informacije o tome da li se lice vratilo iz “područja rizika” ne smatraju se zdravstvenim podacima.
Pitanja proporcionalnosti
Mjera NKT-a sporna je po pitanju proporcionalnosti, prije svega zato što uključuje objavljivanje kućnih adresa. Teško je pronaći opravdanje za to da se široj javnosti stave na raspolaganje kućne adrese hiljada ljudi. NKT je vjerovatno smatralo da poznavanje kućne adrese omogućava trećem licu da razlikuje dva ili više različitih lica za koje zna da žive u istoj opštini i da dijele ime i prezime. Međutim, u takvim hipotetičkim slučajevima može se izbjeći konfuzija oko identiteta tako što bi se u objavljenu listu unijeli podaci o starosti lica u obaveznoj samoizolaciji i njihovi srednji inicijali, umjesto bezbjednosno osjetljivih podataka o njihovim kućnim adresama.
Ako se na listama ne bi nalazile kućne adrese, i dalje bi ostalo otvoreno pitanje da li bi objavljivanje imena lica u izolaciji bilo “potrebno da bi se postigla svrha obrade” (član 2.2) Zakona). Svrha ove mjere ne djeluje sporno: obuzdati širenje koronavirusa. Međutim, ta svrha se mora ocjenjivati u odnosu na činjenicu da se mjera odnosi na podatke o ličnosti velikog broja lica, donosi korist čiji je značaj neizvjestan, i ima moguće negativne efekte.
Na hiljade pojedinaca moglo bi se pojaviti na listama jer, prema podacima Instituta za javno zdravlje Crne Gore, u posljednje dvije nedjelje se iz područja sa rasprostranjenom transmisijom vratilo 5.565 lica.
Nije jasno u kojoj mjeri objavljivanje imena lica u samoizolaciji doprinosi suzbijanju zarazne bolesti Covid-19. Nije jasno da li je praksa napuštanja mjesta samoizolacije raširena. Premijer je okrivio “jedan broj građana” za kršenje režima samoizolacije, a NKT je referisao na “pojedina lica”. Takođe, ostaje da se vidi da li će objavljivanje doprinijeti smanjenju kontakata između lica koja su u obveznoj samoizolaciji i ostalih lica. Odluka NKT-a ne poziva građane koji primjete lice s popisa da to lice prijave vlastima. Stoga, izgleda da NKT očekuje da će predviđena socijalna osuda imati odvraćajući efekat na lica u samoizolaciji.
Glavna nepoznanica, u hipotetičkoj situaciji u kojoj adrese lica ne bi bile objavljene, vjerovatno bi se odnosila na značaj negativnog efekta koje bi objavljivanje imena imalo na život onih pojedinaca koji su u samoizolaciji i potpuno poštuju zakon. Jedan argument bi bio da bi u kontekstu zdravstvene (i vjerovatno ekonomske) krize bez presedana dio javnosti sve pojedince s liste smatrao prijetnjom. Na ovo bi se moglo odgovoriti da je takva zabrinutost spekulativna, a da je javnost dovoljno razumna da razlikuje izolovana lica koje poštuju zakon i ona koje ga ne poštuju. U konkretnom slučaju, NKT je pokušalo preduprijediti negativne reakcije tako što je pozvalo javnost da se “nijednom riječju i nijednim postupkom ne ogriješe o veliku većinu odgovornih sugrađana koji revnosno poštuju samoizolaciju” već da im pruže svu pomoć i podršku.
NKT i Agencija za zaštitu podataka o ličnosti nisu se osvrnuli na dostupnost drugih potencijalnih mjera za postizanje željene svrhe. Na primjer, generalno je moguće koristiti kamere za nadzor ili pratiti korišćenje bankovnih kartica i mobilnih telefona da bi se provjerilo da li lice u samoizolaciji poštuje svoju obavezu da ostane kod kuće. Te alternative, naravno, pokreću svoja pitanja o usklađenosti sa pravilima o obradi podataka o ličnosti.
